Hazrat Inayat Khan (Baroda 5 juli1882 – New Delhi 5 februari 1927) was de stichter van het Universeel Soefisme.
Zijn jeugd
Inayat Khan groeide op in Baroda binnen de Mogul-cultuur met haar gecombineerde hindoe- en moslimkarakter en werd sterk beïnvloed door zijn grootvader Maula Bakhsh, die als moslim was opgevoed. Inayat Khan was een afstammeling van een oude familie van soefi’s, musici en dichters en was een kenner van zowel de Zuid- en Noord-Indiase muziekstijl, waaronder de dhrupad muziek. Zijn moeder was een dochter van Maula Bakhsh, in die tijd een groot musicus en dichter. Maula Bakshs is nog steeds bekend in India.
De vooraanstaande positie van Maula Bakhsh bracht zijn familieleden in contact met brahmanen en parsi’s (dit zijn aanhangers van de leer van Zarathoestra). Dit heeft Inayat Khan’s wijze van denken sterk beïnvloed. Het is ook niet verwonderlijk dat hij tevens zeer muzikaal was. Zijn geliefde instrument was de vina.
Hij gaf met zóveel succes muzieklessen, dat hij al voor zijn twintigste professor werd aan de muziekacademie, de Gayan Shala, die zijn grootvader in 1886 had opricht.
Zijn leraar
Na het overlijden van Maula Baksh en later ook zijn moeder vertrok hij naar Madras en Mysore waar hij als gevierd musicus concerten gaf. In Hyderabad, in het huis van zijn vriend en leraar die hem de Perzische en Arabische literatuur leerde kennen, vond hij zijn Murshid (= leraar of guru): Syed Mohammed Hashim Madani, die behoorde tot de Indiase Chistiyya Orde der soefi’s. Vier jaar verbleef hij in Hyderabad tot de dood van zijn Murshid in 1908. Voordat deze overleed vertelde deze Inayat Khan dat hij naar het westen moest gaan om daar de boodschap van geestelijke vrijheid en de eenheid van religieuze idealen te brengen.
Zijn missie
Twee jaar later, op 13 september 1910, vertrok hij samen met zijn broer Maheboob Khan en zijn neef Mohammed Ali Khan naar de Verenigde Staten om het westerse publiek kennis te maken met de Indiase muziek en cultuur. Zijn jongste broer Musharaff Khan zou hen later volgen. Alle vier waren zijn begaafde musici en ze werden met hun optredens vertegenwoordigers van de diverse muzikale tradities van hun geboorteland India.
In 1912 begonnen hun verdere reizen, die hen door bijna heel Europa, Rusland en later weer Amerika voerden. In datzelfde jaar trouwde lnayat Khan met de Amerikaanse Ora Ray Baker. Uit dit huwelijk zouden vier kinderen worden geboren: Noorunnisa, Vilayat, Hidayat en Khairunnisa. Van 1913 tot 1914 verbleef de familie in Rusland, alwaar Inayat Khan zich misschien wel voor het eerst weer thuis voelde: de hele atmosfeer daar herinnerde hem aan India. Vlak voor het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog vertrok hij, via een kort verblijf in Frankrijk, met z’n familie naar Engeland waar hij tot 1920 verbleef.
Soefisme
Overal in het Westen kreeg Inayat Khan leerlingen. De soefi activiteiten begonnen op gang te komen. Zij lieten hem geen tijd meer voor zijn muziekpraktijk. Vanaf die tijd stemde hij geen instrumenten meer maar mensen, zoals hij het zelf uitdrukte. Zijn broers gingen door met het geven van concerten. In 1920 reisde de familie Khan naar Frankrijk en vestigde zich eerst in Wissous en later in Suresnes vlakbij Parijs. In Wissous werd in 1921 de eerste Zomerschool gehouden, de tweede een jaar later in het Nederlandse Katwijk aan Zee.
Murad Hassil
Op deze plek, in de duinen van Katwijk aan Zee, had Inayat Khan een bijzondere ervaring en hij zegende de plaats met ‘Murad Hassil’ hetgeen ‘wens vervuld’ betekent. Hij zei dat iedere leerling met een open hart die hier een wens uitsprak, deze zegen zouden kunnen ervaren. In 1970 is op deze plek in de duinen een tempel (ook wel ‘Universel’ genoemd) verrezen. Hier vinden nog jaarlijks Soefi zomerscholen plaats.
De Universel Murad Hassil in Katwijk aan Zee
Suresnes, Frankrijk
Vanaf 1922 hadden bijeenkomsten van de Soefi Beweging in Suresnes plaats, een dorp, vlak bij Parijs, waar Hazrat Inayat Khan dat voorjaar met zijn gezin was gaan wonen. Veel van de leringen (’teachings’) van Inayat Khan dateren uit het begin van de jaren twintig.
De leringen werden als voordracht gegeven, onder meer tijdens de diverse zomerscholen. Enkele leerlingen hebben de uitgesproken woorden in steno opgetekend; Inayat Khan schreef zelf namelijk geen boeken. Zo ontstond toch een omvangrijk oeuvre. Het grootste deel hiervan is gebundeld in serie van veertien boeken genaamd The Sufi Message.
Een groot deel van zijn werk is ook in het Nederlands uitgegeven. Die lezingen van Inayat Khan zijn nog steeds uniek. Zij bevatten een boodschap voor de toekomst, een visionaire en tegelijkertijd praktische filosofie. Tegenwoordig lijkt het er op dat zijn mystieke visie door steeds meer mensen begrepen wordt, niet alleen in het Westen, maar ook in India zelf . Daar is zijn werk onlangs verschenen in een compleet overzicht.
Overlijden
De Zomerschool van 1926, was de laatste onder zijn leiding. Inayat Khan vertrok naar India waar hij, alleen vergezeld door een secretaresse, in de eerste week van december aankwam. Vanuit Delhi reisde hij begin 1927 naar Ajmer, waar hij de beroemde Dargah, het uit 1229 daterende graf van Khwaja Moin-ud-Din Chisti bezocht. Tijdens die reis vatte hij kou waaraan hij vlak na zijn terugkomst in Delhi op 5 februari 1927 overleed. Uit dankbaarheid voor alles wat hij heeft gegeven, wordt jaarlijks deze sterfdag in Delhi herdacht met een grote viering, de Urs genaamd.
Het graf (de Dargah) van Hazrat Inayat Khan in Delhi